Retinopatia cukrzycowa

Retinopatia cukrzycowa to jedno z najczęstszych i najpoważniejszych powikłań cukrzycy, dotykające oczu. Jest główną przyczyną utraty wzroku u osób w wieku produkcyjnym w krajach rozwiniętych. Choroba ta rozwija się na skutek uszkodzenia małych naczyń krwionośnych siatkówki przez podwyższony poziom cukru we krwi. Zrozumienie retinopatii cukrzycowej, jej objawów, metod leczenia oraz – co najważniejsze – sposobów zapobiegania jest kluczowe dla każdego diabetyka.

Siatkówka to światłoczuła tkanka wyściełająca wnętrze oka, niezbędna do widzenia. Jest ona bogato unaczyniona. Przewlekle podwyższony poziom glukozy we krwi (hiperglikemia) w przebiegu cukrzycy uszkadza ściany tych delikatnych naczyń krwionośnych siatkówki- powstaje mikroangiopatia.  Prowadzi to do ich osłabienia, powstawania mikrotętniaków (małych wybrzuszeń), zwiększonej przepuszczalności (przeciekania płynu i krwi) oraz niedrożności (zamykania się naczyń). Te zmiany zaburzają prawidłowe funkcjonowanie siatkówki i mogą prowadzić do pogorszenia widzenia.

Retinopatia cukrzycowa rozwija się stopniowo i dzieli się na dwa główne stadia:

1. Retinopatia Cukrzycowa Nieproliferacyjna (NPDR):
   Wczesne stadium choroby. Charakterystyczne są:
   • Mikrotętniaki: Małe baloniki na ścianach naczyń.
   • Wybroczyny: Małe krwotoczki w siatkówce.
   • Wysięki twarde: Złogi lipidowe z przeciekających naczyń.
   • "Kłębki waty" (ogniska waty): Obszary niedokrwienia siatkówki.
   • Cukrzycowy Obrzęk Plamki (DME): Bardzo częste powikłanie, nawet we wczesnej NPDR. Polega na gromadzeniu się płynu w plamce żółtej (centralnej części siatkówki) z powodu przesiąkania z uszkodzonych naczyń.
     
     DME jest główną przyczyną pogorszenia ostrości wzroku w retinopatii cukrzycowej.
     
     
2. Retinopatia Cukrzycowa Proliferacyjna (PDR):
   Zaawansowane stadium choroby. W odpowiedzi na niedokrwienie siatkówki, organizm próbuje "naprawić" sytuację, tworząc nowe, ale nieprawidłowe naczynia krwionośne (neowaskularyzacja). Te nowe naczynia są kruche, rosną na powierzchni siatkówki lub w ciele szklistym i łatwo krwawią, prowadząc do:
   • Krwotoków do ciała szklistego: Nagłe, znaczne pogorszenie widzenia, widzenie "chmury" lub "sadzy".
   • Trakcyjnego odwarstwienia siatkówki: Blizny i błony powstałe wokół nowych naczyń mogą pociągać i odwarstwiać siatkówkę.
   • Jaskry neowaskularnej: Wzrost nowych naczyń w kącie przesączania oka, prowadzący do wysokiego ciśnienia wewnątrzgałkowego.
     
     PDR stanowi bezpośrednie zagrożenie dla wzroku i wymaga pilnego leczenia.

Kluczową informacją jest to, że we wczesnych stadiach retinopatia cukrzycowa często nie daje żadnych objawów! Można mieć znaczące zmiany na dnie oka, nie odczuwając pogorszenia widzenia. Dlatego tak niezwykle ważne są regularne badania okulistyczne.

Gdy objawy się pojawią, mogą obejmować:

• Stopniowe pogorszenie ostrości wzroku (często związane z DME).
• Widzenie "pływających muszek" lub plamek (mogą być wynikiem małych krwotoków).
• Nagłe pogorszenie lub utrata widzenia (zwykle spowodowane dużym krwotokiem do ciała szklistego).
• Ciemne lub puste obszary w polu widzenia.
• Trudności w widzeniu kolorów.
• Falowanie lub zniekształcanie obrazu (w przypadku DME).

Każda osoba z cukrzycą powinna przechodzić regularne, coroczne (lub częstsze, jeśli zaleci lekarz) badania okulistyczne z oceną dna oka po rozszerzeniu źrenic. Jest to jedyny sposób na wczesne wykrycie retinopatii, zanim pojawią się objawy. Diagnostyka obejmuje:

• Badanie ostrości wzroku.
• Badanie dna oka (oftalmoskopia): Podstawowe badanie oceniające siatkówkę.
• Optyczna Koherentna Tomografia (OCT): Niezwykle ważne badanie do wykrywania i monitorowania cukrzycowego obrzęku plamki (DME). Pozwala precyzyjnie zmierzyć grubość siatkówki i zobrazować obecność płynu.
• Angiografia fluoresceinowa (AF) lub angio-OCT (OCTA): Badania obrazujące naczynia krwionośne siatkówki, przydatne w ocenie niedokrwienia, przecieków i neowaskularyzacji.

Leczenie zależy od stadium choroby i obecności powikłań:

• Fundamentalna Kontrola Cukrzycy: Najważniejszym elementem zapobiegania i leczenia retinopatii jest ścisła kontrola poziomu cukru we krwi (utrzymanie docelowego poziomu HbA1c). Równie ważna jest kontrola ciśnienia tętniczego i poziomu lipidów.
• Laseroterapia (Fotokoagulacja):
  • Panfotokoagulacja siatkówki (PRP): Stosowana w PDR. Polega na wykonaniu licznych przypaleń laserowych na obwodzie siatkówki, co zmniejsza jej zapotrzebowanie na tlen i hamuje produkcję czynników stymulujących wzrost nowych naczyń (VEGF).
  • o    Fotokoagulacja ogniskowa/grid: Stosowana dawniej w DME do "uszczelniania" przeciekających mikrotętniaków (obecnie rzadziej jako leczenie pierwszego rzutu DME).
• Iniekcje Doszklistkowe Anty-VEGF: Obecnie złoty standard w leczeniu cukrzycowego obrzęku plamki (DME). Stosowane również w leczeniu PDR (często w połączeniu z laseroterapią), aby zahamować wzrost i regresję nieprawidłowych naczyń oraz zmniejszyć ryzyko krwotoków. Wymagają serii regularnych zastrzyków do oka.
• Iniekcje Doszklistkowe Steroidów: Alternatywa lub uzupełnienie terapii anty-VEGF w leczeniu DME, szczególnie w przypadkach opornych lub z komponentą zapalną.
• Witrektomia: Zabieg chirurgiczny polegający na usunięciu ciała szklistego wraz z krwią lub błonami pociągającymi siatkówkę. Wskazany w przypadkach zaawansowanych, np. przy długo utrzymującym się krwotoku do ciała szklistego lub trakcyjnym odwarstwieniu siatkówki.

Możesz znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju lub progresji retinopatii cukrzycowej poprzez:

• Ścisłą kontrolę poziomu cukru we krwi.
• Regularną kontrolę ciśnienia tętniczego.
• Utrzymanie prawidłowego poziomu cholesterolu i trójglicerydów.
• Regularne badania okulistyczne (co najmniej raz w roku!).
• Zdrowy styl życia: Zbilansowana dieta, regularna aktywność fizyczna, niepalenie tytoniu.

Podsumowanie:

Retinopatia cukrzycowa to poważne zagrożenie dla wzroku, ale można mu skutecznie zapobiegać i leczyć. Kluczem jest świadomość ryzyka, doskonała kontrola cukrzycy i regularne wizyty u okulisty, nawet jeśli nie odczuwasz żadnych problemów ze wzrokiem. Wczesne wykrycie i leczenie retinopatii cukrzycowej oraz cukrzycowego obrzęku plamki daje największą szansę na zachowanie dobrego widzenia przez długie lata. Dbaj o swoje zdrowie ogólne i nie zapominaj o oczach!